စိတ္နဲ႕ ေဆးလိပ္

လူေတြဘာ႕ေၾကာင္႕ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ဖို႕ လက္တြန္႕ေနၾကတာလဲ???

 

ဒီေမးခြန္းကို  ကြ်န္ေတာ္႕အေဖနဲ႕ေဆြမ်ိဳးေတြအပါအ၀င္ ကြ်န္ေတာ္႕ပတ္၀န္းက်င္က ေဆးလိပ္ေသာက္ေနတဲ႕လူေတြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ေမးခဲ႕ဖူးပါတယ္။ အေၿဖေတြကေတာ႕အမ်ိဳးမ်ိဳးေၿပာၾကတယ္ ဒါေပမယ္႕ ေနာက္ဆံုးနိဂုံးကေတာ႕ သူတို႕ ေဆးလိပ္ကိုစြဲမွန္းမသိ စြဲေနတာဆိုတာနဲ႕ မၿဖတ္နိုင္ဘူးဆိုတာနဲ႕ပဲ ၿပီးသြားၾကတယ္။ ေဆးလိပ္နဲ႕ပတ္သတ္တဲ႕ အႏၱရာယ္ေတြ ေနာက္ဆက္တြဲၿဖစ္လာမဲ႕ဆိုးက်ိဳးေတြ မသိလို႕လားဆိုေတာ႕လဲ မဟုတ္ပါဘူး  ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ႕လူေတြ အကုန္လံုးနီးပါးလိုလို သိၾကပါတယ္။

မီဒီယာေတြ ဂ်ာနယ္ေတြနဲ႕ စာေစာင္ေတြထဲမွာလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေဖာ္ၿပထားၾကပါတယ္။ ယုတ္စြအဆံုးသူတို႕ ေသာက္မဲ႕ေဆးလိပ္ဗူးေပၚမွာကို ၿဖစ္လာတတ္နဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ဳိးရဲ႕ ပံုေတြနဲ႕ ကိုေရာင္းေနတာပဲ။အဲ႕ဒါလဲ တစ္ရွိဳက္မက္မက္ ေသာက္ေနၾကတုန္းပါပဲ။ လူေတြက အခုဆိုရင္ ၿဖစ္လာမွသာ ၿဖစ္ေတာ႕ဆိုတဲ႕ပံုစံနဲ႕ ေဆးလိပ္ကို မၿဖတ္ေတာ႕ပဲ ၿဖတ္ဖို႕ မၾကိဳးစားေတာ႔ပဲ စိတ္အလိုကိုလိုက္ၿပီး ေသာက္ေနၾကပါတယ္။ ေၾကာ္ၿငာေတြ ပညာေပးေတြမတိုးေတာ႕ဘူးဆိုတဲ႕ ( advertisement desensitization) ဆိုတာကို ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ႕လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေတြ႕ေနရပါတယ္။

အဲ႕ဒီေတာ႕ ဘာ႕ေၾကာင္႕ သူတို႕ကိုယ္သူတို႕ မေၿပာင္းလဲ ခ်င္ရတာလဲ ဆိုတဲ႕ ကိစၥနဲ႕ပတ္သတ္ၿပီး smoking and psychology ဆိုတဲ႕ အေၾကာင္းေတြကို လိုက္ဖတ္မိပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ၿခင္းက လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ စိတ္ကို ဘယ္ေလာက္လႊမ္းမိုးနိုင္လဲနဲ႕ စိတ္ကေရာ အဲ႕ဒီေဆးလိပ္ေသာက္ၿခင္းကို ဘယ္လို ၿပန္ၿပီးတြန္းလွန္နုိင္လဲ ဆိုတာနဲ႕ပတ္သတ္ၿပီး ဖတ္မိတဲ႕အခါ ကြ်န္ေတာ္ ဒီအေၾကာင္းေလးကိုေရးဖို႕ စိတ္ကူးမိသြားတယ္။ ေၾကာ္ၿငာေတြ ေရာဂါအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ ၿပၿပီး ေၿခာက္ၿပီး ၿဖတ္ခိုင္းတာထက္စာရင္ ကိုယ္႕စိတ္ကိုယ္ ကိုယ္နားလည္ၿပီး ဘာဆက္လုပ္သင္႕တယ္ဆိုတာကို အေကာင္းဆံုးဆံုးၿဖတ္ၾကည္႕မယ္ဆိုရင္ အက်ိဳးပိုရွိနိုင္မလားပိုၿပီး အေထာက္အကူၿဖစ္နိုင္မလားဆိုၿပီး ကြ်န္ေတာ္ ဒီစာေလးကို ေရးမိလိုက္တာပါ။ ကြ်န္ေတာ္ လက္လွမ္းမီသေလာက္ ဥာဏ္မီသေလာက္ ေရးထားတာၿဖစ္တဲ႕အတြက္ အမွားမ်ားပါရင္ ခြင္႕လႊတ္ေပးၾကပါ လို႕ ၾကိဳၿပီးေတာင္းပန္ခ်င္ပါတယ္။

လူေတြ ဘာ႕ေၾကာင္႕ ေဆးလိပ္ေသာက္ၾကလဲ?                                                                      

 

လူတိုင္းမွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ရတဲ႕ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိၾကပါတယ္။

–       စိတ္ဖိစီးမွဳမ်ားလို႕ စိတ္ထြက္ေပါက္ရွာၿခင္း

–       မိမိ အသိုင္းအ၀ိုင္း ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ေဆးလိပ္ေသာက္သူမ်ားရွိေသာေၾကာင္႕လိုက္ေလ်ာညီေထြၿဖစ္ရန္ ေသာက္ရၿခင္း

( peer pressure)

–       အရသာကို ၾကိဳက္နွစ္သက္ၿခင္း

–       ေဆးလိပ္ကိုင္ထားလွ်င္( သို႕မဟုတ္) ေသာက္ေနလွ်င္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ စတိုင္က်သည္ ဆြဲေဆာင္မွဳရွိသည္ဟု ထင္ၿမင္ေနမိၿခင္း

–       မိမိ ခ်စ္ခင္ေလးစားေသာသူမ်ား(admire persons)မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ၾကသၿဖင္႕ အားက်ကာ လိုက္လံအတုယူၿခင္း စသၿဖင္႕ အေၾကာင္းအရင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ေဆးလိပ္ကို ေသာက္ၾကပါတယ္။ ဒါေတြက ေယဘုယ် ၿဖစ္ပ်က္ေနၾကတဲ႕ ေဆးလိပ္ေသာက္ရတဲ႕ အေၾကာင္းအရင္းေတြပဲ ၿဖစ္ၾကပါတယ္။ အဲ႕ဒီလို အေၾကာင္းတစ္ခုခုနဲ႕လူတစ္ေယာက္က ေဆးလိပ္ စေသာက္မိလိုက္ၿပီဆိုရင္  စၿပီး ပထမဆံုး ေဆးလိပ္ တစ္လိပ္ကို ကုန္ေအာင္ေသာက္လိုက္တဲ႕အခ်ိန္ကစ လို႕ သူ႕မွာ ေဆးလိပ္ စြဲဖို႕အတြက္ အခြင္႕အေရးက သာမာန္လူေတြထက္ ပိုမ်ားသြားေလ႕ရွိပါတယ္။

Nicotine (နီကုိတင္း) ၏ စြမ္းေဆာင္ခ်က္မ်ား                       

 

 ၁ ။ ေဆးလိပ္၏ ဇာတ္လုိက္ Nicotine (နီကုိတင္း)  

ေဆးလိပ္ထဲမွာ ပါတဲ႕ လူစြမ္းေကာင္းၾကီး nicotine (နီကုိတင္း)  ရဲ႕စြမ္းေဆာင္ခ်က္ေတြပါ။ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသိၾကပါတယ္ နီကိုတင္းက က်န္းမာေရးကို ထိခုိက္ေစတယ္ မေကာင္းဘူးဆိုတာ ဒါေပမယ္႕ သူက ဘယ္လိုေတြလုပ္ေဆာင္လို႕ လူေတြကို ဒုကၡေပးေနလဲ ဆိုတာကို ေတာ႕ မသိၾကတာ မ်ားပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္က ပထမဆံုးေဆးလိပ္ စေသာက္လိုက္တဲ႕ အခါမွာ ပထမဆံုးတစ္ရွိဳက္မွာထဲကိုက အဲ႕ေဆးလိပ္ထဲမွာ ပါတဲ႕ နီကိုတင္းဓာတ္က ဦးေနွာက္ထဲကို ၇ စကၠန္႕ကေန ၁၀ စကၠန္႕အတြင္း ေရာက္သြားပါတယ္။

အဲ႕ဒီဦးေနွာက္ထဲမွာ ( Dopamine) လို႕ ေခၚတဲ႕ ဦးေနွာက္ထဲမွာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာနဲ႕ပတ္သတ္တဲ႕ အလုပ္ေတြကို လုပ္ေဆာင္ေနတဲ႕ messenger (ပုိ႕ေဆာင္သူ) သေဘာမ်ိဳးေဆာင္တဲ႕ ဒိုပါမင္းရဲ႕ လုပ္ေဆာင္မွဳစြမ္းရည္ေတြကို သူက အစားထိုးယူဖို႕ၾကိဳးစားတယ္။ ဒိုပါမင္းက စိတ္သာယာမွဳေတြ တက္ၾကြမွဳေတြ ( mood, pleasure) အစရွိတာေတြနဲ႕ပတ္သတ္တဲ႕ ဦးေနွာက္ရဲ႕ ဓာတုေဗဒၿဖစ္စဥ္ ( brain chemistry) ကို ထိန္းသိမ္းေပးတဲ႕ အရာတစ္ခုၿဖစ္တယ္။

နီကိုတင္းက ဒိုပါမင္းေပးတာထက္ကိုပိုတဲ႕ စိတ္ခံစားမွဳမ်ိဳး( pleasure) ကို အခိုက္အတန္႕ေလး ပိုၾကာရွည္ေပးလိုက္တယ္။ အဲ႕ဒီအခါမွာ လူေတြက အဲ႕ဒီအရသာကိုနွစ္သက္လာတယ္ ၿပီးေတာ႕ထပ္ၿပီး ေသာက္ၾကည္႕ဖို႕ၾကိဳးစားၾကတယ္။ နီကိုတင္းက ေနာက္ပိုင္းမွာ ဦးေနွာက္ထဲမွာ လံုးလံုးလ်ားလ်ားေနရာယူဖို႕အထိၿဖစ္လာတယ္။ မေသာက္ရင္ မေနနိုင္တဲ႕အထိ ၿဖစ္လာေအာင္ သူက ၾကိဳးပမ္းတယ္။ေသြးထဲမွာ နီကိုတင္းဓာတ္နည္းလာၿပီဆိုတာနဲ႕ ေနာက္ထပ္ေဆးလိပ္ေသာက္ဖို႕ကို ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ အခ်က္ေပးလာခဲ႕တယ္။

 

ခံတြင္းခ်ဥ္တာတို႕ လက္ေတြတုန္လာတာလို႕ ဘာမွမလုပ္ခ်င္ မကိုင္ခ်င္ၿဖစ္ေနတာတို႕နဲ႕ စလာခဲ႕တယ္။ အဲ႕ဒါနဲ႕တစ္လိပ္ေသာက္ၾကည္႕တယ္သက္သာမလား ေပါ႔ ၿပိးေတာ႕ ေနာက္တစ္လိပ္ေသာက္ၾကည္႕တယ္ အဲဒီလိုနဲ႕ပဲ ေဆးလိပ္စြဲရတဲ႕ဘ၀အထိ ေရာက္သြားၾကတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက ၿဖတ္ဖို႕ၾကိဳးစားၾကတယ္ ဒါေပမယ္႕ နီကိုတင္းရဲ႕ စြမ္းအင္ကိုက ေဆးလိပ္ၿဖတ္လိုက္တဲ႕အခါ အလံုအေလာက္မရတဲ႕အခါမွာ စိတ္၀င္စားမွဳစြမ္းအင္က်လာတာ(loss of concentration), စိတ္က်ေရာဂါဆန္ဆန္ခံစားလာရတာ ( depression)စတဲ႕လကၡဏာေတြၿပလာတဲ႕အခါမွာ လူေတြက မလြန္ဆန္နိုင္ၾကေတာ႕ဘူး ခံစားရမွာ ေၾကာက္လာတယ္။ ေနာက္မွ ေရာဂါၿဖစ္လို႕ ခံစားရမွာထက္ ေလာေလာလတ္လတ္ ခံစားေနရတာကို အဆင္သင္႕သလိုပဲ ေၿဖရွင္းၾကတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ေဆးလိပ္စြဲတဲ႕လူေတြ တစ္ေန႕ထက္ တစ္ေန႕ မ်ားမ်ားလာခဲ႕ၾကတယ္။

၂ ။ မိမိႏွင့္မသက္ဆုိင္ေသာ ကုမၼဏီမ်ား၏ ေလာဘ

ေဆးလိပ္ကိုအဓိက တင္သြင္းေနၾကတဲ႕ ကုမၸဏီေတြရဲ႕ ေလာဘပါ။ စီးကရက္ ေရာင္းနိုင္အားၿမွင္႕လာဖို႕အတြက္ နီကိုတင္းရဲ႕ စြမ္းအားကို သိေနၾကတဲ႕ ထုတ္လုပ္သူေတြက စီးကရက္ထဲမွာ နီကိုုတင္းပမာဏကို ပိုထည္႕လာၾကပါတယ္။ Havard school က public health researchers ေတြ လုပ္ခဲ႕တဲ႕ study အရဆိုရင္ ၁၉၉၈ ခုနွစ္ နဲ႕ ၂၀၀၅ ခုနွစ္အတြင္းမွာ ေဆးလိပ္ကုမၸဏီေတြရဲ႕ နီကိုတင္းပမာဏ ထည္႕သြင္းမွဳနွဳန္းဟာဆိုရင္  စီးကရက္တစ္လိပ္ကို ၁၁% အထိ ပိုၿမင္႕လာခဲ႕ပါတယ္။ နီကိုတင္းပမာဏမ်ားေလ စီးကရက္ ၿဖတ္နိုင္တဲ႕နွဳန္းထားက ပိုမိုက်ဆင္းလာၿပီး ေဆးလိပ္စြဲသူေတြ ပိုမိုမ်ားၿပားလာခဲ႕ပါတယ္။

၃ ။ အက်င့္ျပဳလုပ္ျခင္း ။

မိမိကိုယ္ကိုယ္ အက်င္႕လုပ္ၿခင္းပါ။ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက မိုးလင္းတာနဲ႕ေကာ္ဖီေလးနဲ႕  ေဆးလိပ္ေလးနဲ႕တြဲေသာက္လိုက္ရမွ ၊ တစ္ခ်ိဳ႕က်ေတာ႕ စာအုပ္တို႕ စာေစာင္ဖို႕ဖတ္ေနတဲ႕အခ်ိန္ ေဆးလိပ္ေသာက္လိုက္ရမွ ၊ တစ္ခ်ိဳ႕က်ေတာ႕ ထမင္းစားၿပီးတာနဲ႕ေဆးလိပ္ေသာက္လိုက္ရမွ အဲ႕လိုမ်ိဳးေတြ နဲ႕မိမိကိုယ္ကိုယ္ေဆးလိပ္စြဲေအာင္ အက်င္႕လုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ အဲ႕လို အက်င္႕လုပ္တတ္ၿခင္းဟာဆိုရင္ ၾကာလာတဲ႕အခါမွာ မိုးလင္းမွာ ေကာ္ဖီနဲ႕တြဲေသာက္တဲ႕အဆင္႕မဟုတ္ေတာ႕ပါဘူး ေကာ္ဖီဆိုတာကိုၿမင္တာနဲ႕ ေဆးလိပ္ကို ေသာက္ခ်င္လာပါေတာ႕တယ္။ စာေစာင္ကို ကိုင္လိုက္တာနဲ႕ ေဆးလိပ္ေသာက္ခ်င္တဲ႕ အာသီသ ၿပင္းၿပလာပါေတာ႕တယ္။ အဲ႕ဒီလိုမ်ိဳးနဲ႕ မိမိကိုယ္ကိုယ္ အက်င္႕ဖ်က္ၿပိး ေဆးလိပ္ကို စြဲေစၾကတာပါ။

ေဆးလိပ္ၿဖတ္ရန္စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာၿပင္ဆင္မွု

လူေတြက ေဆးလိပ္ၿဖတ္ခ်င္တယ္ ေဆးလိပ္မေသာက္မွၿဖစ္ေတာ႕မယ္ ဆိုၿပီး ပါးစပ္က ေၿပာၾကပါတယ္။ တကယ္လက္ေတြ႕လုပ္ေဆာင္ဖို႕ကိုေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား မလုပ္ၾကပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ႕လုပ္ၾကပါတယ္ ေဆးလိပ္ၿဖတ္လိုက္တယ္ မေသာက္ေတာ႕ဘူး ဒီေန႕ဆို ဒီေန႕ပဲ ခ်က္ၿခင္းကိုမေသာက္ေတာ႕ပဲေနလိုက္တယ္။ ဒါေပမယ္႕ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ ၾကိဳတင္ၿပင္ဆင္ၿပီးမွ ၿဖတ္တာ မဟုတ္တဲ႕အခါက်ရင္ ဆံုးၿဖတ္ခ်က္က မတည္ၿမဲပဲ အေၾကာင္းအရာ ခိုင္ခိုင္လံုလံုမရွိပဲ ကို အလိုလို ေဆးလိပ္ ၿပန္ေသာက္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ကြ်န္ေတာ္တို႕ ဒုတိယနွစ္ psychology သင္တုန္းက Dr.James Bell ရဲ႕ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ ထိန္းခ်ဳပ္နည္း အခ်က္ ၈ ခ်က္ (8 steps of self control) ဆိုတာေလးကို ဒီေနရာေလးမွာ သံုးခ်င္ပါတယ္။ ဒီသီအိုရီက အရက္ၿဖတ္တာ ေဆးလိပ္ၿဖတ္တာတင္မဟုတ္ပါဘူး မိမိကိုယ္တိုင္ တစ္ခုခု ကို လုပ္ေဆာင္ခ်င္ၿပီ ဒါမွမဟုတ္ စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ခ်င္ၿပီ ဆိုတဲ႕အခါက်ရင္ သံုးစြဲလို႕ရတဲ႕ သီအိုရီေလးပါ။ ဒီေနရာမွာေတာ႕ ေဆးလိပ္နဲ႕ပတ္သတ္ၿပီး ကိုယ္႕စိတ္ကိုယ္ကိုယ္ဘယ္လိုမ်ား နိုင္ေအာင္ထိန္းမလဲ ဘယ္ေလာက္ေအာင္ၿမင္ေအာင္လုပ္ၾကည္႕မလဲ ၾကိဳးစားၾကည္႕မလဲဆိုတာကိုေဖာ္ၿပခ်င္ပါတယ္။

၁.မိမိ ေၿဖရွင္းခ်င္တဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်င္တဲ႕ ၿပသနာကို အရင္ေရြးခ်ယ္ပါ။ (Select the problem)

မိမိက ေဆးလိပ္ၿဖတ္ခ်င္တယ္လို႕ ရည္ရြယ္ထားရင္ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ တကယ္ၿဖတ္ခ်င္တာလား ? တကယ္ေရာ ေရွ႕ဆက္ၿပီးလုပ္ေဆာင္နိုင္မွာလား? စိတ္ဓာတ္ေရာ ခိုင္ခိုင္မာ မာရွိရဲ႕လား နဲ႕ အခ်ိန္အတိုင္းအတာ တစ္ခုကို ကိုယ္႕ဘာသာ သတ္မွတ္ၿပီး ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ အရင္ခ်ၾကည္႕ပါ။

၂။ မိမိ ၿဖစ္ေစခ်င္တဲ႕ ရလဒ္ကို စာရြက္ေပၚမွာပဲ ၿဖစ္ၿဖစ္ ခ်ေရးၾကည္႕ပါ။ ( Choose your target behavior)

ေဆးလိပ္ကို လံုး၀ ၿပတ္သြားခ်င္တာမ်ိဳးလား? ကိုယ္႕စိတ္က မေသမခ်ာေတြနဲ႕ ေခတၱပဲ ၿဖတ္ဖို႕ ၾကိဳးစားၾကည္႕တာလား၊

ဘယ္လိုမ်ိဳးအတိအက် ရည္မွန္းခ်က္ထားၿပီး ေဆးလိပ္စြဲေနတာကို ၿဖတ္ေအာင္ ၾကိဳးစားရမလဲ? ဆိုတာေတြကိုမိမိကိုယ္ကိုယ္ေမးခြန္းၿပန္ထုတ္ၿပီး ခ်ေရးၾကည္႕ပါ။

၃။ မိမိကိုယ္မိမိ ေလ႕လာပါ ၊ေစာင္႕ၾကည္႕ပါ. (Self –Observation)

ဒီအခ်က္မွာေတာ႕ မိသားစုေတြ သူငယ္ခ်င္းေတြရဲ႕ အကူအညီကိုယူနိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္႕ရဲ႕ ေၿပာင္းလဲ လာတဲ႕အၿပဳအမူနဲ႕ပတ္သတ္ၿပီး သူတို႕ရဲ႕ထင္ၿမင္ခ်က္ေတြနဲ႕ ပိုေကာင္းလာနိုင္မဲ႕နည္းလမ္းေတြကို အၾကံဥာဏ္ယူသင္႕ပါတယ္။ မိမိကိုယ္ကိုယ္လဲ ကိုယ္ထားတဲ႕ရည္မွန္းခ်က္နဲ႕ပတ္သတ္ၿပိး record ေလးၿဖစ္ၿဖစ္ထားသင္႕ပါတယ္။ ဘယ္လိုေတြေၿပာင္းလဲလာလဲဆိုတာ မိမိကိုယ္ကိုယ္သံုးသပ္နိုင္ေအာင္လို႕ပါ။

၄။ မိမိနဲ႕ကိုက္ညီမဲ႕ ေၿဖရွင္းနိုင္မဲ႕နည္းလမ္းကိုရွာပါ။ ( Analyze observations and brainstorm possible solutions)

ဒီေနရာမွာ နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ ေဆးလိပ္ၿဖတ္နည္းဆိုတာမွာလဲ လူေတြတဲ႕ခံယူခ်က္နဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေဖာ္မူတည္ၿပီးပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲသြားပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕က တကယ္ကို ၿပင္းၿပတဲ႕ အာသီသနဲ႕ၿဖတ္ခ်င္တာဆိုရင္ မိမိစိတ္ကိုနိုင္တဲ႕အခါမွာ ဘာေဆးအကူအညီမွမလိုပဲနဲ႕လဲ ၿဖတ္နိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ အစားထိုးေပါ႔ ခံတြင္းခ်ဥ္လာတဲ႕အခါ ပီေကစားတာတို႕။ သၾကားလံုးငံုတာတို႕ လိုနည္းမ်ိဳးေတြေပါ႔။ ေနာက္တစ္နည္းကေတာ႕ ခုေခာတ္စားေနတဲ႕nicotine pad လို႕ေခၚတာေလးေတြနဲ႕ nicotine addiction ကို ေၿဖေဖ်ာက္ၾကတာပါ။ ဒါကေတာ႕ ကိုယ္ေရြးခ်ယ္တဲ႕နည္းလမ္းေပၚမွာမူတည္ပါတယ္။ ကိုယ္႕ေရွ႕က တကယ္ေဆးလိပ္ၿဖတ္သြားတဲ႕လူေတြရဲ႕အေတြ႕အၾကံဳေတြကိုေမးၾကည္႕ပါ။ ဘယ္လို အၿပဳအမူမ်ိဳးက ကိုယ္႕အတြက္ သင္႕ေတာ္မလဲ ဆိုတာ ေရြးၾကည္႔ပါ။ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ရင္ ၿဖစ္လာမဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲခံစားရမွဳအတြက္လဲ စိတ္ထဲက ၾကိဳတင္ၿပင္ဆင္ထားၾကည္႕ပါ။

၅။ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ဖို႕ကို မိမိနဲ႕သင္႕ေတာ္မဲ႕နည္းလမ္းကို ဆံုးၿဖတ္ၿပီး အစီအစဥ္ဆြဲလုပ္ေဆာင္ၾကည္႕ပါ။ ( Designing a plan)

ဒီအခ်ိန္က နည္းနည္းခက္ခဲတဲ႕အခ်ိန္ၿဖစ္တတ္ပါတယ္။ မိမိေရွ႕က ေဆးလိပ္ၿဖတ္သြားတဲ႕သူေတြရဲ႕အေတြ႕အၾကံဳေတြနဲ႕  မိမိကိုယ္တိုင္ခံစားလာရမွာေတြက ေၿခာက္လွန္႕ေနတတ္ပါတယ္။အဲ႕ဒီအတြက္ ေဆးလိပ္ ၿဖတ္ၿခင္းရဲ႕ ေကာင္းၿခင္းေတြကိုပဲ အရင္ေတြးပါ။ ေတြေ၀မေနပဲ မိမိကိုယ္တိုင္ ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ကို ခိုင္ခိုင္မာမာခ်ပါ။ တကယ္ခံစားလာရတဲ႕အခ်ိန္က်ရင္ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ဘယ္လိုၿပင္ဆင္ထားမလဲဆိုတာ ရယ္ အဲ႕ဒီအခ်ိန္မွာ တၿခား နည္းလမ္းေတြနဲ႕ ေဆးလိပ္ ေသာက္တာကို ၿဖစ္မလာနိုင္ေအာင္ဘယ္လိုတားမလဲ ဆိုတာေတြရယ္ကို ၾကိဳတင္စဥ္းစားထားပါ။ ဒီအခ်က္မွာပဲ ေနာက္တစ္ခုက  မိမိရဲ႕လုပ္ေဆာင္ေနက် အက်င္႕ေတြ ေကာ္ဖီေသာက္တာနဲ႕ေဆးလိပ္ေသာက္ခ်င္တာတို႕ စာအုပ္ဖတ္တာနဲ႕ ေဆးလိပ္ကိုေတာင္႕တလာတာတို႕ အဲ႕လိုမ်ိဳးအက်င္႕ေတြကို အတတ္နိုင္ဆံုး ေရွာင္ၾကဥ္ၾကည္႕ပါ။ မိမိ ပတ္၀န္းက်င္မွာ လည္း ေဆးလိပ္ၿပန္ေသာက္လာနိုင္ေအာင္ေစ႕ေဆာ္တဲ႕အရာေတြ လူေတြ နဲ႕ တတ္နိုင္သမွ် ေ၀းေ၀းေနၾကည္႕ပါ။ ေနာက္ဆံုးအခ်က္ကေတာ႕ မိမိကို အားေပးမဲ႕ မိသားစုေတြနဲ႕ သူငယ္ခ်င္းေတြရဲ႕အကူအညီကိုယူပါ။ ေဆးလိပ္ၿဖတ္တဲ႕အခါ လူက အလိုလိုေနရင္း အထီးက်န္ဆန္ေနတတ္တာ ( loneliness), အားငယ္ေနတတ္တာေတြၿဖစ္ေနတတ္တဲ႕ အခါမွာ မိမိပတ္၀န္းက်င္မွာ အားေပးမဲ႕လူေတြ ရွိေနဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

၆။ မိမိရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္အတိုင္း စတင္လုပ္ေဆာင္ပါ။ ( Put your plan to action)

ဒီအဆင္႕မွာ ပထမ ငါးဆင္႕လံုးမွာ လုပ္ခဲ႕တာေတြ ၿပင္ဆင္ခဲ႕တာေတြအကုန္လံုးနဲ႕ စၿပီး ေဆးလိပ္ကို ၿဖတ္ဖို႕ ၾကိဳးစားၾကည္႕ပါ။ ကိုယ္႕မွာလဲ လံုေလာက္တဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႕ ခိုင္မာတဲ႕စိတ္ဓာတ္ရွိေနၿပီဆိုရင္ ဒီအဆင္႕က လြယ္လြယ္ကူကူနဲ႕ ၿဖတ္သန္းသြားနိုင္မွာပါ။ အေပၚက အခ်က္ေတြနဲ႕စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ၿပင္ဆင္မွဳေတြက ၿဖတ္တဲ႕အခါမွာလြယ္ကူလာေစပါတယ္။ အဓိကက နီကိုတင္းကို ေတာင္႕တေနတဲ႕ စိတ္ကို တြန္းလွန္နိုင္ဖို႕ပါပဲ။ အဲ႕ဒီအတြက္ မိမိမွာ ခိုင္မွာတဲ႕စိတ္ဓာတ္နဲ႕ ယံုၾကည္ခ်က္ ရွိေနဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

၇။ မိမိရဲ႕အၿပဳအမူေတြ အကုန္လံုးကို အၿမဲ သံုးသပ္ေနပါ။ ( evaluate and revise your plan)

ဒီအခ်က္မွာ ဆိုရင္ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ေနတဲ႕ကာလအတြင္းမိမိကိုယ္ကိုယ္ယံုၾကည္မွဳရွိေနဖို႕နဲ႕ ကိုယ္႕အၿပဳအမူေတြ မွားမသြားေအာင္ လုပ္ခဲ႕တာေတြ သဲထဲေရသြန္မၿဖစ္ေအာင္ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္သံုးသပ္ေနဖို႕အတြက္လိုအပ္ပါတယ္။ ကိုယ္လုပ္ခဲ႕တာ ဘယ္ေနရာမွာမ်ား မွားေနလဲ ဘယ္လိုမ်ား ေၿပာင္းလဲ ပစ္လိုက္ရင္ အေကာင္းဆံုးၿဖစ္လာမလဲ ဆိုတဲ႕ စိတ္ေတြနဲ႕ မိမိယံုၾကည္မွဳကို အေကာင္းဆံဳးၿဖစ္ေအာင္ တည္ေဆာက္ၾကည္႕ပါ။

၈။ မိမိရဲ႕ ေၿပာင္းလဲလာမွဳကို ထိန္းသိမ္းထားပါ ( maintain the changes that you have developed)

ဒီအခ်က္ကလဲ အေရးၾကီးတဲ႕အခ်က္ပါ။ မိမိ ေရွ႕က ေၿပာင္းလဲလာသမွ်ကို ထိန္းသိမ္းထားဖို႕ အတြက္ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ရင္ ဒီေန႕ၿဖတ္ ေနာက္ေန႕က် ၿပန္ေသာက္ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ၿဖစ္လာမွာပါ။ အဲ႕ဒီေတာ႕ ေရွ႕က ကိုယ္လုပ္ခဲ႕သမွ်ေတြ အရာထင္ေအာင္ ေၿပာင္းလဲလိုက္တဲ႕အၿပဳအမူကိုထိန္းသိမ္းထားဖို႕အတြက္လိုအပ္ပါတယ္။ ..

ဒီအခ်က္ေတြကေတာ႕ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ဖို႕အတြက္အသံုး၀င္မယ္ထင္ဖို႕ တင္ၿပလိုက္တာေလးေတြပါ။ မိမိ ေဆးလိပ္ေသာက္ေတာ႕မယ္ ဆိုရင္ အရင္ဆံုး ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ထိခိုက္မွာရယ္နဲ႕ ကိုယ္႕ပတ္၀န္းက်င္က လူေတြ ထိခိုက္မွာရယ္ကို အရင္ဆံုးေတြးၾကည္႕ပါ။ ခု ကမၻာေပၚမွာ ေသဆံုးမွဳ အမ်ားဆံုးက ေဆးလိပ္ကိုယ္တိုင္ေသာက္တဲ႕လူေတြထက္ တစ္ဆင္႕ခံ ေဆးလိပ္ေငြ႕ရတဲ႕ လူေတြပါ ( secondary smoker)။ သူတို႕ေတြထဲမွာ ကေလးငယ္ငယ္ေလးေတြပါတယ္ ကိုယ္၀န္သည္ေတြပါတယ္ နာမက်န္းၿဖစ္ေနတဲ႕လူေတြပါတယ္ ကိုယ္ခံအား အားနည္းေနတဲ႕လူေတြပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ မိမိေဆးလိပ္ေသာက္ေတာ႕မယ္ဆိုရင္ ပထမဆံုး ပတ္၀န္းက်င္ကို အရင္ စာနာ ၾကည္႕ပါလို႕ ေၿပာခ်င္ပါတယ္။

ကြ်န္ေတာ္ ဒီစာကိုေရးရတယ္ဆိုတာက ကြ်န္ေတာ္ကိုယ္တိုင္က anti-smoker ၿဖစ္ေနလို႕မဟုတ္ပါဘူး။ ေဆးလိပ္ေသာက္ၿပီးၿဖတ္ဖို႕မလြယ္ဘူးဆိုတာလဲ နားလည္ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြရဲ႕ ခံစားခ်က္ကိုလဲ ကိုယ္ခ်င္းစာမိပါတယ္။ ဒါေပမယ္႕ လူဆိုတာ စိတ္ေဆာင္ရင္ အရာရာၿဖစ္ပါတယ္။ မိမိမွာ တကယ္ပဲ ေဆးလိပ္ကိုၿဖတ္ခ်င္တဲ႕အာသီသရွိမယ္ဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္ ခုေရးေပးတဲ႕ နည္းလမ္းေလးေတြနဲ႕ ၾကိဳးစားၾကည္႕ပါ။ ေဆးလိပ္ေသာက္ေနတဲ႕လူေတြကို ေဆးလိပ္ၿဖတ္ဖို႕ ကြ်န္ေတာ္ မတိုက္တြန္းသလို ေဆးလိပ္ေသာက္ဖို႕လဲ မတိုက္တြန္းပါဘူး။ မိမိဘာသာ ကိုယ္ပိုင္အသိနဲ႕ဆံုးၿဖတ္ၿပီးေတာ႕ အေကာင္းဆံုးကိုလုပ္ေဆာင္နိုင္ၾကပါေစလို႕ပဲ အားေပးခ်င္ပါတယ္။

စူးရွအိမ္ (6:33pm.15-Oct-2011)

 

ကိုးကား

 

http://www.netdoctor.co.uk/smoking/psychologicalinfluences_000509.htm

http://www.scientificpsychic.com/health/smoking-psychology.html

http://www.livestrong.com/article/99211-psychological-problems-caus…

http://quitsmoking.about.com/od/nicotine/a/nicotineeffects.htm