ေဘာလ္ကန္စစ္ပြဲ စစ္ရာဇ၀တ္မႈ အတြက္ ႏုိင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္ခံု႐ံုးမွ လြန္ဆြဲပြဲ

ေအာက္တိုဘာ ၁၄ ၊ ၂၀၁၄
M-Media

ICC တရားခြင့္မွ Radovan Karadzic

– ရာဒုိဗန္ ကာရဒ္ဇစ္မွာ ဦးေခါင္းကုိ ေမာ့လ်က္ ႏုိင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္ခံု႐ံုးရွိ တရားခြင္ထဲမွ ထြက္သြား၏။ ကမၻာ့အထင္ရွားဆံုး စစ္ရာဇ၀တ္မႈအတြက္မ်ား ၾကားနာမႈမ်ားထဲမွ တစ္ခုတြင္ ပါ၀င္သည္ဟု စြပ္စြဲျခင္းခံထားရသည့္ ၎၏ ပခံုးေပၚမွ ၀န္ထုတ္၀န္ပုိးမွာ  ေလ်ာ့က်သြားခဲ့ၿပီ။ ေဆာင္ရြက္စရာ ရွိသည္မ်ားကုိ ေဆာင္ရြက္ၿပီးခဲ့သည့္ ကာရဒ္ဇစ္ ၏ ကံၾကမၼာက ယခုအခ်ိန္တြင္ ဒုိင္လူႀကီး၏ လက္ေပၚတြင္ မူတည္ေနေပသည္။

နယ္သာလန္ႏုိင္ငံ The Hague ရွိ ကုလသမဂၢ စစ္ရာဇ၀တ္ခံု႐ံုးတြင္ ကာရဒ္ဇစ္မွာ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ စြဲခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ၅ ႏွစ္ၾကာမွ် တရားရင္ဆုိင္ခဲ့ရသည္။ တရားလုိႏွင့္ တရားၿပိဳင္ ႏွစ္ဘက္စလံုးက ၎တုိ႔၏ ေနာက္ဆံုးေၾကညာခ်က္ကုိ ၿပီးခဲ့သည့္ သီတင္းပတ္တြင္ တင္သြင္းခဲ့ၾက၏။ ဒုတိယကမၻာစစ္ၿပီးကတည္းက ဥေရာပတြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ အဆုိးဆံုး ရာဇ၀တ္မႈအခ်ိဳ႕အတြက္ ကာရဒ္ဇစ္မွာ အဘယ့္ေၾကာင့္ တာ၀န္ရွိသည္ဆိုသည္ကုိ တရားသူႀကီးက အၾကမ္းဖ်င္း ေျပာၾကးခဲ့သည္။ ကာရဒ္ဇစ္ ကုိယ္တုိင္ကေတာ့ ၎တြင္ အျပစ္မရွိေၾကာင္း ျငင္းဆုိခဲ့ေလ၏။

ယူဂုိဆလားဗီးယား ျပည္ေထာင္စုတြင္ရွိေနသည့္ ႏိုင္ငံ ၆ ႏုိင္ငံမွာ လြတ္လပ္ေသာ ႏုိင္ငံမ်ားထူေထာင္ေရးအတြက္ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားတြင္ ခြဲထြက္ရန္ စုိင္းျပင္းၾကေနၿပီး ယူဂုိစလားဗီးယား ျပည္ေထာင္စုမွာလည္း ၿပိဳကြဲမည့္ အေျခအေနတြင္ ရွိေန၏။ ေဘာ့စနီးယားတြင္လည္း မြတ္စလင္ႏွင့္ ခ႐ုိအက္မ်ားက ခြဲထြက္ခ်င္ၾကသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ကာရဒ္ဇစ္၏ ေခါင္းေဆာင္မႈေအာက္တြင္ ရွိေနသည့္ ဆာ့ဘ္စစ္သားမ်ားက ၎တုိ႔အား ႏွိပ္ကြပ္ေလသည္။

၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ေနတုိးအဖြဲ႕က ဗံုးႀကဲမွသာလွ်င္ တုိက္ခုိက္သတ္ျဖတ္မႈမ်ားကုိ ဆာ့ဘ္ စစ္သားမ်ားက ရပ္တန္႔ေတာ့သည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး သေဘာတူညီခ်က္အတြက္ ညႇိႏႈိင္းေဆြးေႏြးခဲ့ၿပီး ဆာ့ဘ္တုိ႔၏ တုိက္ခုိက္မႈေၾကာင့္ လူတစ္သိန္းေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့ရသည္။

ေဘာ့စနီးယား မြတ္စလင္တို႔အား အစုလိုက္ သတ္ျဖတ္ထားျပီး ျမွဳပ္ႏွံထားမႈကို ေဘာလ္ကန္ စစ္ပြဲျပီးဆံုးခ်ိန္ ရွာေဖြေတြ႔ရိွခဲ့ၾကသည္။

“ကာရဒ္ဇစ္ အဓိကေနရာက ပါ၀င္ခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳးတုန္း ရွင္းလင္းေရး ေပၚလစီအတြက္ မ်က္ျမင္သက္ေသေတြနဲ႔ အေထာက္အထား ရာေပါင္းမ်ားစြာတုိ႔က အတည္ျပဳေနပါတယ္” ဟု ထုိအမႈအား ကုိင္တြင္ေနသည့္ တရားသူႀကီး အလန္ တုိင္းဂါးက ေျပာၾကားခဲ့သည္။ သူ၏ ေၾကညာခ်က္ အဆံုးတြင္ ကာရဒ္ဇစ္အတြက္ အျမင့္ဆံုး ျပစ္ဒဏ္အျဖစ္ တစ္သက္ တစ္ကၽြန္း ျပစ္ဒဏ္ကုိ ခ်မွတ္ေပးရန္ တုိင္းဂါးက ေတာင္းဆုိခဲ့ေလသည္။

၅ ႏွစ္ၾကာ ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ၾကားနာမႈမ်ားထဲမွ ထင္ရွားသည့္ အခ်က္အလက္ အနည္းငယ္ကုိ တရားသူႀကီး တုိင္းဂါးက အက်ဥ္းခ်ံဳး ေဖာ္ျပမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခ်ိန္တြင္ ကာရဒ္ဇစ္မွာ ၎၏ ကုိယ္ပုိင္ ေရွ႕ေနကဲ့သုိ႔ ရပ္ၾကည့္ကာ မွတ္စုမ်ားေရးေနခဲ့သည္။ တရားသူႀကီး၏ ေျပာစကားကုိ အာ႐ံုစူးစိုက္ကာ နားေထာင္၏။ ႏိုင္ငံတကာခံု႐ံုးမ်ား၏ ေရွ႕ေမွာက္ အမႈမ်ားႏွင့္ လုပ္ထုံုးလုပ္နည္းမ်ား၏ ႐ႈပ္ေထြးမႈကုိေဖာ္ျပကာ ခုခံကာကြယ္သူမ်ားက မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရွ႕ေနအဖြဲ႕တစ္ခုလံုးကုိ ခန္႔အပ္ၾကသည္။

“သူဟာ ထက္ျမတ္တယ္၊ ေစ့စပ္တယ္၊ ၾသဇာရွိတယ္ ၿပီးေတာ့ အလုပ္ကုိလည္း ႀကိဳးစားလုပ္ပါတယ္” ဟု ကာရဒ္ဇစ္၏ ဥပေဒေရးရာ အႀကံေပး ပီတာေရာ္ဘင္ဆန္က ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ႏုိင္ငံေရးေလာကထဲသုိ႔ ေျခမခ်ခင္က ကာရဒ္ဇစ္မွာ ေဆးပညာကုိ ေလ့လာခဲ့ၿပီး၊ စိတ္ေရာဂါဆရာ၀န္ အျဖစ္လည္း လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ ကာရဒ္ဇစ္မွာ ကဗ်ာလည္း ေရးသူျဖစ္သည္။ တရားခြင္တြင္ေတာ့ ေရာ္ဘင္ဆန္က ကာရဒ္ဇစ္အား ေဒါက္တာ ကာရဒ္ဇစ္ ဟု ေခၚေ၀ၚေလသည္။

အဆုိပါ တရားခြင္က ကာရဒ္ဇစ္၏ အယူအဆ၊ အျဖစ္အပ်က္မ်ားတြက္ ၎၏ အျမင္မ်ားကိုေထာက္ခံေပးသည့္ေနရာျဖစ္ေနသည္ဟု အခ်ိဳ႕က စြပ္စြဲၾကသည္။

တရား႐ံုးတြင္ ေျဖရွင္းရန္ ကာရဒ္ဇစ္ကုိ အခ်ိန္ ၁၀ နာရီ ေပးထားသည္။ ကာရဒ္ဇစ္က တရားခြင္သုိ႔ စာရြက္အထပ္လုိက္ယူလာၿပီး ၎၏ေရွ႕တြင္ ရွိသည့္ စားပြဲတြင္ မွတ္စုမ်ား ေရးေလ၏။

၎မွတ္ထုတ္ျပန္ေသာ ေၾကညာခ်က္အတုိ တစ္ေစာင္တြင္ တရားသူႀကီးမ်ားမွာ လိမ္ေနသည္ဟု ကာရဒ္ဇစ္က ေရးသားခဲ့သည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ၎၏ ေ၀ဖန္ခ်က္အမ်ားစုက သမုိင္းဆုိင္ရာ သင္ၾကားျခင္းႏွင့္ တူညီေန၏။ မည္သူက၊ မည္သူ႕ကုိ အမိန္႔ေပးသည္။ မည္သူက မည္သည့္အခ်ိန္တြင္ အေၾကာင္းၾကားသည္ စသည္တုိ႔ႏွင့္ပတ္သက္၍ ကာရဒ္ဇစ္က ေဆြးေႏြးသည္။

ထုိသုိ႔ေဆာင္ရြက္ျခင္းမွာ ဆရီဘရီနီကာတြင္ မြတ္စလင္ လူငယ္မ်ားႏွင့္ အမ်ိဳးသား ၈၀၀၀ အသတ္ခံရမႈအား မိမိမသိပါဆုိသည္ကုိ ျပရန္အတြက္ ကာရဒ္ဇစ္ မဟာဗ်ဴဟာပင္ ျဖစ္ေလသည္။

ႏုိင္ငံတကာ ဥပေဒအရ လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ျဖတ္မႈ စြဲခ်က္အတင္ခံရသူမွာ ႏုိင္ငံသားမ်ား၊ လူမ်ိဳး သုိ႔မဟုတ္ ဘာသားေရးဆုိင္ရာ လူအုပ္စုအား ဖ်က္ဆီးရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိသည္ ဆုိသည္ကုိ တရား႐ံုးမွ သက္ေသျပရမည္။

သုိ႔ေသာ္လည္း လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ထုိလုပ္ငန္းစဥ္ ျပည့္မီရန္အတြက္ အခက္အခဲျဖစ္ခဲ့ေလသည္။ တရားၿပိဳင္ဘက္ကမူ အဆုိပါသတ္ျဖတ္မႈ၏ သိ႐ံုမွ်ျဖင့္ ကာရဒ္ဇစ္မွာ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္ခဲ့သည္ဟု ေျပာရန္ မလံုေလာက္ဟု ျငင္းခ်က္ထုတ္ခဲ့သည္။

“သက္ေသ ၂၈ ေယာက္က ဆရီဘရီနီကာသတ္ျဖတ္မႈအတြက္ ေဒါက္တာ ကာရဒ္ဇစ္ကုိ အေၾကာင္းမၾကားခဲ့ဘူးလုိ႔ သက္ေသထြက္ဆိုခဲ့ပါတယ္” ဟု ေရွ႕ေန ေရာ္ဘင္ဆန္က ဆုိသည္။

သုိ႔ေသာ္လည္း ကာရဒ္ဇစ္အေနျဖင့္ ထုိအေၾကာင္းကုိ သိရွိခဲ့လွ်င္လည္း ထုိကိစၥတြင္ ၎အေနျဖင့္ လူမ်ိဳးတုန္းသက္ျဖတ္လုိေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိမည္ဟု ေသခ်ာေပါက္ ေျပာ၍မရ။

“သူလုပ္ခဲ့တာေတြ၊ သူရည္ရြယ္ခဲ့တာေတြကုိ သိတယ္လုိ႔ သူက ယံုၾကည္ေနပါတယ္” ဟု ေရာ္ဘင္ဆန္က တရားခြင္ အျပင္ဘက္တြင္ အလ္ဂ်ာဇီးရား သတင္းဌာနသို႔ ေျပာၾကားခဲ့သည္။

ထုိ႔ျပင္ ၎၏ အမႈသည္အား တရားေသလႊတ္ေပးရန္ အတြက္လည္း ေတာင္းဆုိခဲ့သည္။ ကာရဒ္ဇစ္ ကိုယ္တုိင္ကလည္း မွ်တေသာ တရား႐ံုးျဖစ္ပါက ၎အား တရားေသလႊတ္ေပးသင့္သည္ဟု ယူဆေနေၾကာင္း ေရာ္ဘင္ဆန္က ထပ္ေလာင္းေျပာၾကား ခဲ့ေလသည္။

ထို႔ျပင္ ကာရဒ္ဇစ္မွာ အျပစ္မရွိဟု ခံစားေနရသည္ဟုဆုိ၏။ ၎မွာ ေဘာ့စနီးယား ျပည္တြင္း စစ္အတြင္း ခံစားခဲ့ရသည့္ တုိင္းရင္းသားအုပ္စုမ်ားမွ လူအားလံုးအတြက္ စာနာနားလည္ေပးသည္ဟုလည္း ဆုိသည္။

“ဆရာ၀န္ ဒါမွုမဟုတ္ စာေရးစရာအျဖစ္ ေရွ႕ဆက္မသြားဘဲ ႏုိင္ငံေရးနယ္ပယ္ထဲကုိ ၀င္လုိက္တာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သူက ေနာင္တရေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ဒါဟာ သူ႕ရဲ႕ တာ၀န္ပဲလုိ႔ သူက ခံစားခဲ့ရပါတယ္” ဟု ေရာ္ဘင္ဆန္ကဆုိသည္။

ကာရဒ္ဇစ္မွာ ေဘာ့စနီယား ဆာ့ဘ္မ်ား ထူေထာင္ခဲ့သည့္ ဆာပ္ဆကာ ျပည္သူ႕သမၼတႏုိင္ငံ၏ သမၼတအျဖစ္ မိမိကုိယ္ကုိ ေၾကညာခဲ့ဖူးသည္။ ထို႔ျပင္ ထုိႏုိင္ငံ၏ စစ္တပ္တြင္လည္း အဓိပတိ ျဖစ္ခဲ့ေလသည္။ ယခင္ ယူဂုိဆလားဗီးယားႏုိင္ငံအတြက္ ႏုိင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္ခံု႐ံုးမွ တရားသူႀကီးအဖြဲ႕ကေတာ့ ကာရဒ္ဇစ္မွာ ဆာ့ဘ္မဟုတ္ေသာ လူမ်ိဳးမ်ားအေပၚ က်ဴးလြန္ခဲ့သည့္ ရာဇ၀တ္မႈမ်ား၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ရွိသည့္ အယူအဆကုိ ေဖာ္ထုတ္ေပးသူအျဖစ္ ႐ႈျမင္ၾကေလသည္။

ဆာ့ဘ္စစ္တပ္၏ အႀကီးအကဲေဟာင္း ရာက္တုိ မလာဒစ္မွာ ဆာ့ဘ္စစ္သားမ်ား က်ဴးလြန္ခဲ့ေသာ စစ္ရာဇ၀တ္မ်ားအတြက္ The Hauge တြင္ တရားစြဲခံေနရေသာ အဓိက တာ၀န္ရွိသူတစ္ဦးျဖစ္၏။

ကာရဒ္ဇစ္အား တရားစြဲဆုိထားမႈမ်ားတြင္ ဆရီဘရီနီကာတြင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ သတ္ျဖတ္မႈႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္ စြဲခ်က္လည္း အပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ အျခားေသာ စြဲခ်က္မ်ားတြင္ သံုးႏွစ္ေက်ာ္ ၾကာခဲ့ေသာ ဆာရာေယဗုိအား စီးနင္းသိမ္းပုိက္မႈလည္း ပါ၀င္သည္။

ထုိကာလအတြင္ ဆာ့ဘ္ စစ္တပ္မွ စႏုိက္ပါတပ္သားမ်ားမွာ လမ္းေပၚတြင္ရွိေနသည့္ အရာမွန္သမွ်၊ လူမွန္သမွ်ကုိ ပစ္သတ္ခဲ့သည္။ ထုိ႔ျပင္ အေျမႇာက္တပ္ကလည္း ဆရာေယဗုိ၏ အနီးပတ္၀န္းက်င္တြင္ ရွိရွိသမွ်ကုိ ဖ်က္ဆီးခဲ့ေလသည္။

“ကာရဒ္ဇစ္အာ အၾကမ္းဖက္လႈပ္ရွားမႈကုိ ဦးေဆာင္ခဲ့သူပါ” ဟု တရားသူႀကီး တုိင္းဂါးက ေျပာၾကားသည္။

ၾကားနာမႈမ်ား ျပဳလုပ္ေနစဥ္ အခ်ိန္ ၅ ႏွစ္အတြင္း မွတ္တမ္းေပါင္း ၈ ေသာင္းခန္႔ႏွင့္ သက္ေသခံပစၥည္း ၁ ေသာင္းေက်ာ္ ထြက္လာခဲ့သည္။ ထုိအမႈမွာ ကာရဒ္ဇစ္ အျပစ္ရွိသည္၊ မရွိသည္ကုိ စစ္ေဆးျခင္း တစ္ခုတည္းသာ မဟုတ္ေတာ့ေခ်။

“ဒီၾကားနာမႈဟာ စနစ္တက် က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ရာဇ၀တ္မႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ရွိေနတဲ့အေထာက္အထားေတြအတြက္ သမုိင္းဆုိင္ရာအေရးအႀကီးတဲ့ ၾကားနာမႈျဖစ္ပါတယ္” ဟု နယူေယာက္အေျခစုိက္ တရားေရးဆုိင္ရာ NGO တစ္ခုျဖစ္သည့္ International Center for Transitional Justice မွ ရီဖစ္က္ ေဟာ့ဒ္ဇစ္က ေျပာၾကားခဲ့သည္။

ေဟာ့ဒ္ဇစ္ ကုိယ္တုိင္မွာ ေဘာ့စနီးယားျပည္တြင္းစစ္အတြင္း အက်ဥ္းစခန္းမ်ားႏွင့္ ဆာ့ဘ္ စစ္သားမ်ားသတ္ျဖတ္ထားေသာ လူေသမ်ားကုိ အစုလုိက္အၿပံဳလုိက္ အမ်ားဆံုး ျမႇဳပ္ႏွံထားသည့္ ေနရာျဖစ္ေသာ ပရီဂ်ီေဒါရ္ၿမိဳ႕ငယ္ေလးတြင္ ႀကီးျပင္းလာသူ ျဖစ္ေလ၏။

ေဒသတြင္း ႏုိင္ငံေရးဆုိင္ရာ အေၾကာင္းအရင္းေၾကာင့္ အဆုိပါၾကားနာမႈမွာ လက္ေတြ႕ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ မရွိေသးဘဲ ကာရဒ္ဇစ္အား အမႊန္းတင္ျခင္း မ်ိဳးသာ ျဖစ္လိမ့္မည္ဟု ဆုိႏုိင္သည္။

“ဒါေပမယ့္ ဒီအခ်က္အလက္ေတြဟာ တစ္ေန႔မွာ ၀န္ခံမႈနဲ႔ ပုိမုိက်ယ္ျပန္႔တဲ့ တာ၀န္ုယူမႈေတြ ျဖစ္လာပါလိ့မ္မယ္” ဟု တရားစြဲဆုိျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဟာ့ဒ္ဇစ္က ေျပာၾကာခဲ့ေလသည္။

** Al Jazeera မွ Benjamin Durr ၏ သတင္းေဆာင္းပါးကို ေလးေမာင္ ဘာသာျပန္ဆိုသည္။

ဆက္စပ္ ေဆာင္းပါးဖတ္လိုလွ်င္

အာဏာရွင္စနစ္၏ အသက္ကယ္ေဆး (သို႕) အစြန္းေရာက္ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ Click Here