စစ်ဘီလူးများ ခေါင်းထောင်နေဆဲဖြစ်သည့် အာဖရိက

သြဂုတ် ၃၁၊ ၂၀၂၃

M-Media

-အာဖရိက အနောက်ဖက်စွန်း နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်တဲ့ ဂါဘွန်နိုင်ငံမှာ မနေ့က စစ်အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။ 

ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပြီး ၄ ရက်အကြာမှာပဲ အခုလို အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့တာပါ။ 
သမ္မတ အလီ ဘွန်ဂို အိုဒင်ဘာ ၃ ကြိမ်မြောက် ရွေးကောက်ခံရတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဟာ သမာသမတ် မကျဘူးလို့ အာဏာသိမ်း စစ်ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ် ဘရစ် အိုလီဂူ နူအဲမာက ပြောပါတယ်။ 

ဖြုတ်ချခံလိုက်ရတဲ့ အလီ ဘွန်ဂိုဟာ သမ္မတဟောင်း အိုမာ ဘွန်ဂိုရဲ့သားဖြစ်ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ်ကတည်းက အာဏာရယူထားတာဖြစ်ပါတယ်။ 

ဒီလို ဆွေစဥ်မျိုးဆက် ဆယ်စုနှစ်ချီ အာဏာရယူထားမှုကြောင့် နိုင်ငံရေးသမားတွေအကြား အကွဲအပြဲတွေဖြစ်ပြီး နောက်ဆုံး သမ္မတအစောင့်တပ် အကြီးအကဲ နူအဲမာ ခေါင်းဆောင်တဲ့ စစ်ခေါင်းဆောင် ၁၂ ယောက် ပူးပေါင်း အာဏာသိမ်းတဲ့အထိ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ 

ဂါဘွန်စစ်အာဏာသိမ်းမှုဟာ အခုနှစ်အတွင်း အနောက်အာဖရိကမှာ ဒုတိယမြောက် အာဏာသိမ်းမှုဖြစ်ပါတယ်။ 

ဇူလိုင်လအတွင်းကလည်း နိုင်ဂျာနိုင်ငံမှာ သမ္မတအစောင့်တပ်ခေါင်းဆောင်က သမ္မတ မိုဟာမက် ဘာဇွန်ကို ဖြုတ်ချအာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။ 

လုံခြုံရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး ဆိုးရွားလာမှုကို အဆုံးသတ်ဖို့အတွက် ၀င်ရောက်ထိန်းသိမ်းပေးတာလို့ စစ်ခေါင်းဆောင်က ပြောပါတယ်။ 

စစ်ဘီလူးများ

၁၉၅၀ ပြည့်နှစ်ကစပြီး အခုအချိန်အထိ ကမ္ဘာတစ်၀ှမ်းမှာ စစ်ခေါင်းဆောင်တွေ စစ်အာဏာသိမ်းမှု၊ အာဏာသိမ်းဖို့ ကြိုးစားမှု စုစုပေါင်း ၄၈၆ ခု ဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။ 

အာဖရိကနိုင်ငံတွေမှာ အများဆုံးဖြစ်ပွားခဲ့တာပါ။ အာဏာသိမ်းမှုပေါင်း ၂၁၄ ခု ရှိခဲ့ပြီး ၁၀၆ ခုက လုံး၀ အောင်မြင်ခဲ့ပါတယ်။ 

အာဖရိကနိုင်ငံပေါင်း ၅၄ နိုင်ငံမှာ ၄၅ နိုင်ငံက ၁၉၅၀ နောက်ပိုင်း အနည်းဆုံး အာဏာသိမ်းမှု တစ်ကြိမ်နဲ့ ကြုံတွေ့ခဲ့ရပါတယ်။ 

အာဖရိကနိုင်ငံအများစုဟာ ဆင်းရဲချို့တဲ့ကြပြီး စစ်အာဏာသိမ်းခံလိုက်ရတဲ့ နိုင်ငံတွေကတော့ နလန်ပြန်မထူနိုင်တော့ပါဘူး။ 

လတ်တလော အာဏာသိမ်းမှုများ 

နိုင်ဂျာ – နိုင်ငံဂျာသမ္မတ ဘာဇွန်ဟာ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၆ ရက်နေ့မှာ စစ်တပ်ရဲ့ ဖြုတ်ချအာဏာသိမ်းမှုကို ခံခဲ့ရပါတယ်။ အနောက်အာဖရိကနိုင်ငံများအဖွဲ့က နိုင်ဂျာကို စစ်ရေးနဲ့၀င်ရောက် ဖြေရှင်းဖို့အထိ စဥ်းစားခဲ့ကြပေမယ့် အမှန်တကယ် ဖြစ်မလာခဲ့ပါဘူး။ 

ဘာကီနာဖာဆို – ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇန်န၀ါရီမှာ စစ်ခေါင်းဆောင် ပေါလ် ဟင်နရီ ဆန်ဒါဂို ဒမ်ဘီလာက သမ္မတ ရော့ချ် ကာဘိုရီကို ဖြုတ်ချခဲ့ပါတယ်။ စစ်သွေးကြွတွေကို မနှိမ်နှင်းနိုင်ဘူးဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက်နဲ့ဖြစ်ပါတယ်။ 

အာဏာသိမ်းမှုက ကြမ်းတမ်းခဲ့ပြီး စစ်စခန်းတွေမှာ အပြန်အလှန် ပစ်ခတ်မှုတွေအထိ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒမ်ဘီလာရဲ့ အာဏာသိမ်းမှုဟာ ၈ လသာ ခံပါတယ်။ စက်တင်ဘာမှာ သူ့တပည့် ဗိုလ်ကြီး အီဘရာဟင် ထရာအိုရေးက ဦးဆောင်ပြီး ဒမ်ဘီလာကို ဖြုတ်ချ အာဏာသိမ်းခဲ့ပြန်ပါတယ်။ 

ဂီနီ – ၂၀၂၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလမှာ ကွန်မန်ဒိုတပ်ဖွဲ့ ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်မှူး မမ်ဒီ ဒွမ်ဘူယာက သမ္မတ အလ်ဖာ ကွန်ဒီကို ဖြုတ်ချ အာဏာသိမ်းခဲ့ပါတယ်။ 

ကွန်ဒီကလည်း အာဏာမက်သူပါ။ ၂ ကြိမ်ထက်ပိုပြီး သမ္မတတာ၀န် မထမ်းဆောင်ရဆိုတဲ့ အခြေခံဥပဒေ ပြဌာန်းချက်ကို ၂၀၂၀ ခုနှစ်မှာ ပြင်ခဲ့ပြီး တိုင်းပြည်ကို ရေရှည်အုပ်စိုးဖို့ ကြံရွယ်ခဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။ 

ချဒ် – ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဧပြီလမှာ သမ္မတ အီဒရစ်ဒီဘေး သေဆုံးသွားပြီးတဲ့နောက် သူ့ရဲ့သားဖြစ်သူ ဒုတိယစစ်ခေါင်းဆောင် မဟာမက် ဒီဘေးက အာဏာသိမ်းလိုက်ပါတယ်။ 

သမ္မတ အီဒရစ်ဒီဘေးကလည်း စစ်အာဏာရှင်တစ်ဦးပါ။ ၁၉၉၀ ခုနှစ်က အာဏာသိမ်းကာ နှစ်ပေါင်း ၃၀ လောက် တိုင်းပြည်ကို အုပ်စိုးခဲ့ပါတယ်။ နိုင်ငံမြောက်ပိုင်းက ပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်ရာ ရှေ့တန်းတစ်နေရာကို သွားရောက်ကြည့်ရှုရင်း တိုက်ပွဲအကြား သေဆုံးသွားခဲ့ပြီး သားဖြစ်သူက အာဏာအမွေ ဆက်ခံခဲ့ပါတယ်။ 

မာလီ – ၂၀၂၀ ခုနှစ် သြဂုတ်လမှာ မာလီစစ်တပ်က ဗိုလ်မှူးတွေစုပြီး သမ္မတ အီဘရာဟင် ဘူဘာကာ ကီတာကို ဖြုတ်ချခဲ့ပါတယ်။ သမ္မတ ကီတာလက်ထက် လုံခြုံရေးအခြေအနေ ဆိုးရွားတာ၊ ခြစားမှုရှိတာ၊ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုးရွားတာတွေကြောင့် ပြည်သူလူထုက ဆန္ဒပြခဲ့ပြီးနောက် အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့တာပါ။ 

ဒီအာဏာသိမ်းမှုကလည်း ၉ လသာခံပါတယ်။ စစ်အစိုးရ ဒုတိယခေါင်းဆောင် အဆီမီ ဂီတာက ၂၀၂၁ ခုနှစ် မေလအတွင်း သူဆရာ ဘာနဒေါကို ဖြုတ်ချကာ အာဏာသိမ်းပြန်သိမ်းခဲ့ပါတယ်။ 

ဆူဒန် – ၂၀၂၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာမှာ စစ်ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ် အဘ်ဒဲလ် ဖာတာ အလ်-ဘူရ်ဟန်ဟာ အာဏာရှင် ဘရှီးရ်ကို ဖြုတ်ချပြီး အာဏာသိမ်းခဲ့ပါတယ်။ 

စစ်ဖက်-အရပ်ဖက် ပူးပေါင်းပြီး အစိုးရဖွဲ့ကာ တိုင်းပြည်အုပ်ချုပ်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပေမယ့် ကြာကြာမခံဘဲ အကွဲအပြဲတွေဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ စစ်ခေါင်းဆောင်တွေကြား အာဏာလုကြရင်း ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဧပြီလမှာတော့ ဆူဒန်စစ်တပ်နဲ့ သူ့လက်အောက်ခံ ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့တွေအကြား တိုက်ခိုက်မှုတွေဖြစ်ပြီး လက်ရှိမှာ တိုင်းပြည်ဟာ မီးဟုန်းဟုန်းတောက်နေပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ 

Ref: Aljazeera